Skip to content

CH24.PL

zegarki luksusowe, sportowe, klasyczne – polski portal o zegarkach.

  • EN
  • Nowości 2023
  • Aktualności
  • Działy
    • Kultowe zegarki
    • Recenzje zegarków
    • Zegarek Roku
    • Zobacz również:
      • Rankingi
      • Dzieje zegarmistrzostwa
      • Aukcje zegarków
      • Timebloid
      • Zegarki damskie
  • Baza wiedzy
    • Słownik pojęć zegarmistrzowskich
    • Poradnik zakupowy
    • Jak działa zegarek mechaniczny
  • Marki
    • A
      • A.Lange&Söhne
      • Aerowatch
      • Alpina
      • Audemars Piguet
    • B
      • Ball
      • Baume & Mercier
      • Bell&Ross
      • Blancpain
      • Breitling
      • Bulgari
    • C
      • Carl F. Bucherer
      • Cartier
      • Casio
      • Certina
      • Chopard
    • D
      • De Bethune
      • Doxa
    • E
      • Eberhard
      • Epos
      • Eterna
    • F
      • F.P. Journe
      • Ferdinand Berthoud
      • Fortis
      • Frédérique Constant
    • G
      • Glashütte Original
      • Glycine
      • Grand Seiko
    • H
      • Hamilton
      • Hublot
    • I
      • IWC Schaffhausen
    • J
      • Jaeger-LeCoultre
      • Junghans
    • L
      • Laurent Ferrier
      • Longines
    • M
      • Maurice Lacroix
      • MB&F
      • MeisterSinger
      • Montblanc
    • O
      • Officine Panerai
      • Omega
      • Oris
    • P
      • Patek Philippe
      • Perrelet
      • Piaget
      • Polpora
    • R
      • Rado
      • Richard Mille
      • Rolex
    • S
      • SevenFriday
      • Seiko
      • Swatch
    • T
      • TAG Heuer
      • Tissot
      • Tudor
    • U
      • Ulysse Nardin
    • V
      • Vacheron Constantin
      • Victorinox Swiss Army
      • Vulcain
    • Z
      • Zenith
    • Zobacz wszystkie marki
  • Sklep
Start, stop i reset - historia chronografów (część 2)
  • facebook
  • Instagram
Search

Na skróty

  • Testy i recenzje zegarków
  • Kultowe Zegarki
  • Rankingi
  • Aukcje zegarków
  • Zegarki damskie

Popularne artykuły

  • Zegarkowe nowości 2023
  • Omega x Swatch Bioceramic MoonSwatch
  • Zegarek Roku 2022
  • Pierwszy dodatek Vogue Watches pod redakcją CH24

Popularne marki

  • Rolex
  • Longines
  • TAG Heuer
  • Seiko
  • Omega
EN
  • Breitling Top Time B01

    Breitling Top Time B01 [dostępność, cena]

  • Longines Spirit Flyback

    Longines Spirit Flyback [dostępność, cena]

IWC Da Vinci z 1985 roku
Dzieje zegarmistrzostwa Start, stop i reset – historia chronografów (część 2)

Dzieje zegarmistrzostwa Start, stop i reset – historia chronografów (część 2)

Magdalena PiekarskaMagdalena Piekarska22.04.202022.04.202010 min. czytania

Drugą część „historii chronografów” poświęcamy przede wszystkim najbardziej popularnemu mechanizmowi ze stoperem, czyli Valjoux 7750 oraz dwóm kalibrom firmy Lemania.


Poniższy tekst stanowi kontynuację artykułu: Dzieje zegarmistrzostwa: Start, stop i reset – historia chronografów (część 1).


Każdy, nawet ten, kto zaczyna swoją przygodę z zegarkami kojarzy nazwę Valjoux. Firma Valjoux SA zaczęła produkować mechanizmy ze stoperem na początku XX w., a oferowane przez nią kalibry Valjoux 22, Valjoux 23 i Valjoux 72 napędzały zegarki wielu marek (w tym prestiżowych, o czym pisaliśmy w pierwszej części historii). Aby przypomnieć najbardziej znany mechanizm tej firmy, czyli Valjoux 7750, trzeba cofnąć się o około 50 lat.

Na początku lat 70. XX w., a dokładnie w 1972 r., firmy Omega i Lemania stworzyły wspólnie kaliber 1040 z centralnym wahnikiem. Rok później, na rynek trafił mechanizm z automatycznym naciągiem i stoperem Valjoux 7750, składający się z około 250 części. Konstruktorzy wykorzystali w nim koncepcję Eduarda Heuera (opatentowaną w 1887 r.), czyli bardziej efektywny i prostszy system z przestawnym zębnikiem służącym do obsługi stopera. Kiedy mechanizm był gotowy do produkcji, okazało się, że właściwie nie jest już potrzebny, bo nie wytrzymuje konkurencji z tańszymi i dokładniejszymi mechanizmami kwarcowymi. W tamtym czasie większość producentów była przekonana, że zegarki mechaniczne, a zwłaszcza te ze stoperem, są reliktem poprzedniej epoki i jako taki powinny trafić do muzeum, a nie na sklepowe wystawy. Dlatego już dwa lata po premierze Valjoux 7750, właściciele firmy zdecydowali się na zatrzymanie produkcji i zniszczenie wszystkich narzędzi oraz maszyn, potrzebnych do jego wytworzenia. I wtedy na szczęście pojawił się ktoś, kto zablokował akcję niszczenia. W tajemnicy przed przełożonymi, konstruktor tego mechanizmu, Edmund Capt ukrył całą dokumentację wraz z narzędziami, i postanowił poczekać na lepsze czasy.

W końcu się doczekał: swój triumfalny powrót Valjoux 7750 ogłosił w 1983 roku, wraz z wielkim odrodzeniem się zegarków mechanicznych. Od tamtej pory mechanizm pojawił się w tak wielu zegarkach, że nie sposób wymienić tutaj wszystkich jego wersji i marek, które go wykorzystują. To prawdziwy bestseller i obecnie chyba najbardziej znany mechanizm ze stoperem. Fenomen Valjoux 7750 polega na tym, że jest precyzyjny, niezawodny i daje wiele możliwości do wykonania w nim różnych modyfikacji (dodawanie wiecznego kalendarza, tourbillonu, a nawet minutowej repetycji).

Ze względu na swoje wymiary (wysokość 7,9 mm, średnica 30 mm), solidną wagę (29 g) i niezawodne działanie, kaliber 7750 jest często nazywany „czołgiem”. Wahnik osadzony jest w nim na łożyskach kulkowych i nakręca sprężynę tylko w jednym kierunku, ale nie ma to wpływu na sprawność mechanizmu. Przy pełnym naciągnięciu sprężyny zgromadzona energia wystarcza na 44 godziny pracy. Z kolei częstotliwość chodu wynosząca 28 800 wahnięć na godzinę pozwala mierzyć czas z dokładnością do 1/8 s.

Kto przetarł szlaki dzisiejszemu bestsellerowi? Jedną z pierwszych firm, które zaczęły modyfikować kaliber 7750 była IWC. W 1985 r. powstał słynny model Da Vinci z wiecznym kalendarzem, napędzany mechanizmem, który powstał na podstawie Valjoux 7750. Później IWC sięgnął po ten mechanizm tworząc Grande Complication z wiecznym kalendarzem i minutową repetycją oraz najbardziej skomplikowany zegarek tej marki, czyli Il Destriero Scafusia.

IWC Grande Complication / foto: Antiquorum
IWC Grande Complication / foto: Antiquorum

Z czasem, coraz więcej producentów stosowało kaliber 7750. Mechanizm tworzył na przykład podstawę dla kalibrów Valgranges, nowej serii mechanizmów, która zaczęła być produkowana w 2004 r. (nazwa Valgranges odnosi się do miejscowości, w której powstają – miasto Grenchen w języku francuskim nazywa się Granges). Obecnie są wytwarzane różne wersje mechanizmów Valgranges, ze stoperem i bez. Lista napędów, które powstały po modyfikacjach Valjoux 7750 jest bardzo długa. Zaczynając od przeróbek robionych przez firmy: Fortis, Eberhard & Co., Chronoswiss, przez IWC, Ulysse Nardin, Franck Muller, Graham, Chopard, Corum, Panerai, Ebel aż po Hublot. Dziś legendarny Valjoux 7750 jest klasykiem wśród mechanizmów ze stoperem. Pracuje zarówno w zegarkach za kilka tysięcy złotych, jak i w modelach, których cena liczona jest w setkach tysięcy złotych.

Wracając do najbardziej znanych wersji: w 1986 r. na rynek trafiła trochę bardziej skomplikowana wersja mechanizmu 7750, czyli kaliber 7751 z kalendarzem, datownikiem obsługiwanym za pomocą wskazówki, wskazaniami faz Księżyca oraz wskazaniami 24-godzinnymi.

Firma oferowała też „odchudzone“ wersje z ręcznym naciągiem, czyli kalibry 7765 (produkowany od 1983 r.) i 7760 (1985 r.). Ten pierwszy z 30-minutowym licznikiem stopera na godzinie 12, małym sekundnikiem na 9 i datownikiem na godzinie 3 nie odniósł sukcesu. Dlatego pod koniec lat 90. XX w. został przez firmę ETA (Valjoux jest obecnie częścią tej firmy) usunięty z listy produkowanych mechanizmów.

Omega Speedmaster Mark III Ref. 176.0002 / foto: Antiquorum
Omega Speedmaster Mark III Ref. 176.0002 / foto: Antiquorum

Z tego samego czasu co Valjoux 7750 pochodzi mechanizm Lemania 1341, który powstał w 1972 r. na podstawie ręcznie nakręcanego kalibru Lemania 1863. Stosowały go m.in.: Omega w modelu Speedmaster Mark III i IV (jako kaliber 1040 i chronometr 1041) oraz Tissot w niektórych wersjach zegarka Navigator. W 1978 r. powstał na jego podstawie kaliber Lemania 5100, który ważył zaledwie 21g, a przy tym był odporny na przeciążenia do 7G.

Fortis na werku Lemania 5100 / foto: Antiquorum
Fortis na werku Lemania 5100 / foto: Antiquorum

Zasłynął jako bardzo wytrzymały, dlatego stosowało go wiele marek, m.in. Omega, Sinn, Fortis, Tutima, Alain Silberstein i Paul Picot, do momentu aż zakończono jego produkcję na początku 2002 r. Lemania 5100 był prostym, funkcjonalnym mechanizmem, ale urodą nie grzeszył (aby zredukować koszty nie stosowano w nim koła kolumnowego, a niektóre części zrobione były z nylonu, bo plastik uchodził wtedy za innowację). Jednak producenci doceniali jego wyjątkową żywotność oraz niezawodność. Z kolei, miłośnicy chronografów cenili go także za dobrą czytelność wskazań. Uzyskano ją dzięki centralnie umieszczonym: sekundnikiem i 60-minutowym licznikiem minut stopera. Poza tym, Lemania 5100 miał licznik 12-godzinny na godzinie 6, mały sekundnik na 9, wskazania 24-godzinne na 12 oraz wskaźnik dnia tygodnia i datownik.

Jeden plus jeden

Na rozwój mechanizmów ze stoperem duży wpływ wywarł m.in. wynalazek austriackiego zegarmistrza Josepha Thaddäusa Winnerla (1799-1886), dzisiaj znany jako stoper z podwójnym sekundnikiem lub stoper z doganiającą wskazówką. Od 1829 r. Winnerl mieszkał w Paryżu i pracował najpierw w manufakturze Abrahama-Louisa Bregueta. Po krótkim czasie usamodzielnił się i zajął konstrukcją chronometrów, ale skonstruował też m.in. astronomiczny zegar dla paryskiego obserwatorium. W 1831 r. stworzył zegarek kieszonkowy ze wskazówką sekundową, którą można było zatrzymać niezależnie od pracującego mechanizmu odpowiedzialnego za wskazania godzin i minut. Jego drugim wynalazkiem była konstrukcja z dwoma wskazówkami sekundowymi, w tym jedną tzw. doganiającą. Od wskazówki doganiającej nazwano ten typ mechanizmu.

Winnerl No. 496 z około 1840 roku / foto: Antiquorum
Winnerl No. 496 z około 1840 roku / foto: Antiquorum

Wynalazek Winnerla idealnie nadawał się do pomiaru czasu wyścigów lub biegów. Jak widać, stoper z doganiającą wskazówką (tzw. split seconds chronograph) powstał na długo przed tym, zanim chronografy były na tyle zaawansowane, aby można go było zastosować. Prawdopodobnie pierwszy zegarek naręczny z tą funkcją dodatkową pokazała firma Ralco w 1921 r. Później (w 1936 r.) dołączyła do niej marka Bovet. Jednak chronografy z doganiającą wskazówką nie przyjęły się ze względu na dosyć skomplikowaną konstrukcję i wyższe koszty produkcji. Mechanizmy tego typu oferowały firmy Venus (kalibry 179 i 185 produkowane w niewielkich ilościach) oraz Valjoux – kaliber 55 VBR (wysokość: 7,9 mm) i 74 VBR. Jako „Mono-Rattrapante“ był też dostępny kaliber Valjoux 84, w którym wskazówka stopera przeskakiwała po odczytaniu międzyczasu i kontynuowała pomiar.

Popyt na tego typu czasomierze nie był duży, dlatego w latach 60. XX w. całkowicie zniknęły z rynku, by powrócić wraz z modą na zegarki mechaniczne. W 1988 r. Blancpain wypuścił na rynek ekskluzywny zegarek z nowo powstałym kalibrem 1186 firmy Frédéric Piguet. To był pierwszy mechanizm z automatycznym naciągiem i stoperem z doganiającą wskazówką (dosyć płaski: średnica: 11½ linii, wysokość: 6,9 mm). Frédéric Piguet oferował też ręcznie nakręcany kaliber 1181 (powstał rok wcześniej) z tą funkcją dodatkową, uznawany za jeden z najbardziej wyrafinowanych mechanizmów, jakie kiedykolwiek powstały.

IWC Portuguese Chronograph Rattrapante / foto: Antiquorum
IWC Portuguese Chronograph Rattrapante / foto: Antiquorum

Na początku lat 90. XX w., furorę zrobiły modele marek IWC, Ulysse Nardin, Franck Muller, Girard-Perregaux i Chronoswiss, których mechanizmy z podwójnym stoperem powstały na podstawie kalibru Valjoux 7750. Z czasem, kolejne marki zaczęły wprowadzać coraz doskonalsze napędy: na przykład firma A. Lange & Söhne stworzyła pierwszy chronograf z dwoma doganiającymi wskazówkami (sekundową i minutową). Z kolei, najmniejszy i najbardziej płaski mechanizm z doganiającą wskazówką pokazał Patek Philippe w modelu Ref. 5959 (średnica koperty 33,2 mm; wysokość mechanizmu 5,25 mm). A firma Omega pochwaliła się w modelu DeVille Rattrapante automatycznym kalibrem z wychwytem współosiowym.

Podwójny stoper jest różnie nazywany: w języku francuskim Rattrapante, angielskim Split Second, a niemieckim Schleppzeiger, ale symbolizuje to samo, czyli najwyższy stopień zaawansowania mechanizmu ze stoperem.

Układ i wskazania dodatkowe

Chronograf można rozpoznać po charakterystycznych licznikach na tarczy. Istnieje kilka sposobów rozmieszczenia wskazań stopera, na przykład tzw. bicompax i tricompax. Jako bicompax określa się wskazania umieszczone na dwóch licznikach: jeden to po prostu mały sekundnik, drugi zaś odpowiada za wskazania minut stopera. Tego typu zegarki ze stoperem zaczęły powstawać na początku XX w. We współcześnie produkowanych modelach wskazania z dwoma licznikami są rzadkością w porównaniu do najbardziej rozpowszechnionych czasomierzy z trzema licznikami.

Carl F. Bucherer Heritage Chrono BiCompax Annual
Układ bi-compax – Carl F. Bucherer Heritage Chrono BiCompax Annual

Wskazania typu tricompax to nic innego jak wskazania umieszczone na trzech licznikach znajdujących się w dolnej części tarczy (na godzinie 3, 6 i 9). Ale uwaga: nie mylić z ułożeniem liczników w górnej części tarczy, czyli na godzinie 12, 9 i 6 – znanych np. z kalibrów ETA/Valjoux.

Frederique Constant Flyback Chronograph Manufacture
Układ tricompax – Frederique Constant Flyback Chronograph Manufacture

Czasem minuty i godziny odmierzane przez stoper są wskazywane na jednym liczniku. Takie rozwiązanie ma dwie zalety: z jednej strony tarcza staje się bardziej czytelna, a z drugiej czas odmierzony przez stoper odczytywany jest intuicyjnie (na tej samej zasadzie, co godziny i minuty zegara).

Singer Reimagined Track 1
Singer Reimagined Track 1

W przypadku pomiaru dłuższych odcinków czasowych praktycznym rozwiązaniem jest zegarek z centralną wskazówką minutową stopera.

Poza tym, istnieją też chronografy z dodatkowymi podziałkami: tachometryczną, telemetryczną lub pulsometryczną. W przeszłości każda z nich była praktyczną funkcją, dzisiaj spełniają się raczej w roli ozdobnika nadającego zegarkowi atrakcyjniejszego wyglądu. Najbardziej popularne są chronografy z tachometrem, pozwalającym zmierzyć prędkość (skala znajduje się zazwyczaj na pierścieniu z dopiskiem „tachymeter”). Jak wygląda taki pomiar? Wystarczy uruchomić stoper i po przejechaniu jednego kilometra lub jednej mili zatrzymać go. Pozycja, w której wskazówka sekundowa stopera znajduje się na podziałce tachometrycznej odpowiada prędkości (mierzonej w kilometrach na godzinę lub milach na godzinę), z jaką się poruszaliśmy.

Tudor Black Bay Chrono Dark
Tudor Black Bay Chrono Dark

Z kolei, skala telemetryczna jest pomocna w ustaleniu odległości, np. jak daleko od nas znajduje się burza. Kiedy zobaczymy na niebie błysk pioruna, uruchamiamy stoper i zatrzymujemy go, gdy usłyszymy grzmot. Wtedy ze skali odczytamy odległość mierzoną w metrach.

TAG Heuer Carrera Calibre 18
TAG Heuer Carrera Calibre 18

I trzecia podziałka – pulsometryczna. Tego typu skala rzadko jest stosowana, mimo że okazuje się bardzo przydatna. Choć dzisiaj trudno wyobrazić sobie sytuację, w której do mierzenia pulsu służyłby zegarek. Aby zmierzyć puls za pomocą tej podziałki, należy uruchomić stoper, odczekać 15 uderzeń pulsu, a następnie zatrzymać stoper. Na podziałce widać wtedy częstotliwość pulsu.

Longines Pulsometer Chronograph
Longines Pulsometer Chronograph

Chronograf – pierwotnie skonstruowany na potrzeby zawodów sportowych, dzisiaj dowodzi ambicji i zegarmistrzowskiej maestrii producenta. Okazuje się, że nawet około 200 lat po wynalezieniu chronografu przez Rieusseca, świat zegarmistrzów nadal potrafi zaskoczyć nowymi pomysłami.


Artykuł jest częścią cyklu „Dzieje zegarmistrzostwa”.


Tagi chronograf Lemania stoper Valjoux

Kategorie Aktualności Dzieje zegarmistrzostwa

Ostatnio dodane

  • Doxa SUB 200 C-Graph II [dostępność, cena]

    Doxa SUB 200 C-Graph II "Professional"

    Wygodniejszy rozmiar, nowy pierścień i bransoleta tworząca całość z kopertą. A do tego błyszcząca tarcza w stonowanym lub […]

  • Ressence Type 1 Round – W&W 2023 [dostępność, cena]

    Ressence Type 1 Round

    Najnowszy model awangardowej marki Ressence łączy klasyczną, okrągła kopertę z minimalistycznym, funkcjonalnym cyferblatem w kolorze niebieskim.

  • Breitling Premier w manufakturowym wydaniu B01 [dostępność, cena]

    Breitling Premier B01

    Jeden z flagowych modeli Breitlinga od teraz dostępny będzie w wersji napędzanej manufakturowym mechanizmem z chronografem. Firma zaoferuje […]

Najczęściej czytane

  1. G-Shock GM-110 Earth-1AER [dostępność, cena]
  2. Recenzja wideo Longines Pilot Majetek „1935” [zdjęcia live, dostępność, cena]
  3. Seiko Prospex „Black Series” z trzema nowymi modelami [dostępność, cena]
  4. Omega x Swatch MoonSwatch Mission to Moonshine Gold [dostępność, cena]
  5. Hands-On Tissot PRX Powermatic 80 “Ice-Blue” [zdjęcia live, dostępność, cena]
Podobne artykuły
  • Historia pomiaru czasu

    Dzieje zegarmistrzostwa W blokach startowych – historia chronometrażu

    Magdalena Piekarska 22.03.202026.03.2020
  • Skąd się wzięły popularne określenia znanych zegarków

    Popularne zegarkowe ksywki, nicki i przydomki – skąd się wzięły?

    Tomasz Kiełtyka 19.06.20173.12.2017
  • Jak powstaje zegarek

    Jak powstaje zegarek, czyli przekroje, rzuty i szpagaty

    Magdalena Piekarska 20.08.2019
  • Znani projektanci zegarków

    Dzieje zegarmistrzostwa Design

    Magdalena Piekarska 20.10.201823.10.2018

Dodaj komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Newsletter

Zapisz się za darmo i nie przegap najnowszych aktualności oraz recenzji ze świata zegarków

zamknij
SHOP.CH24.PL

Sklep CH24

W sklepie CH24 postawiliśmy przede wszystkim na popularne i lubiane produkty – narzędzia, paski czy albumy o zegarkach.
Gwarantujemy przy tym najwyższą jakość!

Przejdź na SHOP.CH24.PL

Zegarek Roku CH24

Zegarek Roku

Już od 13 lat przyznajemy najbardziej prestiżowe w Polsce nagrody dla najlepszych zegarków. Laureata w jednej z kategorii wybieracie również Wy – czytelnicy naszego magazynu.

Sprawdź nagrodzone zegarki!

Przejdź na zegarekroku.pl

Słownik pojęć
zegarmistrzowskich

Słownik pojęć zegarmistrzowskich

Wyjaśniamy pojęcia związane ze światem zegarków – zarówno te proste, jak i bardziej skomplikowane. Aktualnie w słowniku pojęć zegarmistrzowskich CH24 znajduje się ponad 300 fraz.

Dział nakręca SEIKO

Zobacz słownik

O CH24.PL

  • Redakcja
  • Reklama na stronie CH24.PL
  • W mediach
  • Kontakt
  • Polityka prywatności
  • Zasady korzystania z serwisu

Kategorie

  • Aukcje zegarków
  • Ciekawostki
  • Publikacje
  • Rankingi
  • Hands-On
  • Recenzje i testy zegarków
  • Timebloid
  • Wideo
  • Zegarki damskie

Zobacz także

  • Masz pytania? Zadaj je nam!
  • Encyklopedia wiedzy o zegarkach
  • Na co zwrócić uwagę przed zakupem
  • Jak powstają zegarki
  • Spotkania „Time To Meet”
  • Zegarek Roku

Dołącz do nas

  • Facebook
  • Instagram
  • Twitter
  • Youtube

Aplikacja CH24

  • Pobierz aplikację – iOS
  • Pobierz aplikację – Android
Nazwy własne firm, produktów, instytucji, a także ich znaki towarowe są własnością tychże firm, podobnie jak materiały graficzne i filmowe wykorzystane w serwisie.
Wszystkie prawa zastrzeżone ©2009 - 2023 - CH24.PL ®