Skip to content

CH24.PL

zegarki luksusowe, sportowe, klasyczne – polski portal o zegarkach.

  • EN
  • Nowości 2025
  • Aktualności
  • Działy
    • Kultowe zegarki
    • Recenzje zegarków
    • Zegarek Roku
    • Zobacz również:
      • Hands-On
      • Rankingi
      • Dzieje zegarmistrzostwa
      • Aukcje zegarków
      • Zegarki damskie
  • Baza wiedzy
    • Słownik pojęć zegarmistrzowskich
    • Poradnik zakupowy
    • Jak działa zegarek mechaniczny
  • Marki
    • A
      • A.Lange&Söhne
      • Alpina
      • Audemars Piguet
    • B
      • Ball
      • Bell&Ross
      • Blancpain
      • Breitling
      • Bulgari
    • C
      • Cartier
      • Certina
      • Chopard
    • D
      • De Bethune
      • Doxa
    • E
      • Eberhard
      • Eterna
    • F
      • F.P. Journe
      • Ferdinand Berthoud
      • Frédérique Constant
    • G
      • G-Shock
      • Glashütte Original
      • Grand Seiko
    • H
      • Hamilton
      • Hublot
    • I
      • IWC Schaffhausen
    • J
      • Jaeger-LeCoultre
      • Junghans
    • L
      • Laurent Ferrier
      • Longines
    • M
      • Maurice Lacroix
      • MB&F
      • Montblanc
    • O
      • Officine Panerai
      • Omega
      • Oris
    • P
      • Patek Philippe
      • Piaget
      • Polpora
    • R
      • Rado
      • Richard Mille
      • Rolex
    • S
      • SevenFriday
      • Seiko
      • Swatch
    • T
      • TAG Heuer
      • Tissot
      • Tudor
    • U
      • Ulysse Nardin
    • V
      • Vacheron Constantin
      • Vulcain
    • Z
      • Zenith
    • Zobacz wszystkie marki
  • Sklep
Ogólna budowa i zasada działania zegarka mechanicznego
  • facebook
  • Instagram
Search

Na skróty

  • Testy i recenzje zegarków
  • Hands-On
  • Rankingi
  • Kultowe Zegarki
  • Zegarki damskie

Popularne artykuły

  • Nowości Watches & Wonders
  • Rolex Land-Dweller – flagowa nowość genewskiej manufaktury
  • Patek Philippe Cubitus – teraz z kopertą 40 mm

Popularne marki

  • Omega
  • TAG Heuer
  • Longines
  • Breitling
EN
  • Vacheron Constantin Overseas Grand Complication Openface

    Vacheron Constantin Overseas Grand Complication Openface – ultraskomplikowany zegarek sportowy

  • Nomos Glashütte Club Sport neomatik Worldtimer

    Nomos Glashütte Club Sport neomatik Worldtimer

Encyklopedia KOMPENDIUM WIEDZY O ZEGARKACH
  • O Encyklopedii
  • Poradnik co warto wiedzieć przed zakupem zegarka
    • Na co zwrócić uwagę przed zakupem zegarka
    • Rodzaje zegarków – dopasuj model do okazji
    • Certyfikaty w zegarmistrzostwie
  • Zegarkowe komplikacje
    • Chronograf (stoper)
    • Datownik
    • Tourbillon
  • SłownikPodstawowe pojęcia zegarmistrzowskie
  • Podział marek zegarkowych według Fundacji Haute Horlogerie (FHH)
  • Galeria sław Zasłużone osoby w zegarmistrzostwie
  • Wiedza fachowa Budowa i zasada działania zegarka
    • Przedmowa
    • Ogólna budowa i zasada działania zegarka mechanicznego
    • Wychwyt, regulator
    • Automatyczny naciąg, energia i funkcje napędu
Mecenas działu
Mecenas działu

Ogólna budowa i zasada działania zegarka mechanicznego

Na początek, zanim zdefiniujemy jak działa zegarek mechaniczny, dla porządku i precyzji krótko zajmiemy się pojęciem czasomierza. Sami używamy tego określenia zamiennie ze słowem „zegarek” tylko i wyłącznie ze względów estetycznych, żeby ładniej wyglądał tekst i zbyt często nie powtarzać tego samego wyrazu. Merytorycznie jednak określenia te nie są do końca tożsame. Zegarek służy do ciągłego pomiaru i wskazywania czasu. Czasomierz natomiast mierzy czas w odcinkach i jest uruchamiany tylko w celu wykonania określonego pomiaru. Podsumowując, czasomierzem nazwiemy np. stoper, chronograf. Przyjmijmy jednak kosztem poprawnej terminologii (w imię estetyki), iż słów zegarek i czasomierz będziemy używali zamiennie. Tyle spraw porządkowych. Jak więc działa zegarek mechaniczny? Zasada nie jest prosta do sformułowania jednak na potrzeby zrozumienia zagadnienia, postaramy się opis częściowo uprościć.

Działanie zegarka mechanicznego oparte jest na energii zmagazynowanej w napędzie, która następnie zamieniana jest na ruch obrotowy i poprzez przekładnie oraz wychwyt przekazywana do regulatora. Z kolei za dostarczanie energii do napędu odpowiada naciąg. Dokonując więc syntetycznego wyszczególnienia zespołów mechanizmu mamy:

naciąg —> napęd —> przekładnia napędu —> przekładnia chodu —> wychwyt —> regulator

Z przekładnią chodu współpracuje dodatkowo przekładnia wskazań o czym za chwilę. Podstawowy podział zegarków mechanicznych ze względu na naciąg, przebiega w oparciu o naciąg manualny lub automatyczny. Z naciągiem manualnym mamy do czynienia wówczas, gdy dostarczanie energii niezbędnej do pracy zegarka odbywa się poprzez przekręcanie główki (zwanej też koronką) osadzonej na wałku naciągowym. Powoduje to obrót sprzęgnika (dociskanego za pośrednictwem wodzika), który to sprzęgnik połączony jest z zębnikiem naciągowym. Zębnik naciągowy współpracuje z kołem naciągowym natomiast koło naciągowe poprzez koło zapadkowe obraca wałek sprężyny znajdującej się w bębnie naciągając tym samym sprężynę. W taki sposób dostarczana jest energia z naciągu manualnego do napędu.

Napęd: wałek sprężyny, sprężyna, pokrywka bębna, bęben.

Przekładnia napędu: koło bębna (napędowe), zębnik minutowy.

W przypadku naciągów automatycznych czerpiących energię z ruchów ręki lub rotomatu, konstrukcja mechanizmu komplikuje się. Wymaga bowiem zastosowania wahnika, który za pośrednictwem przekładni obraca sprężynę w bębnie. Stopień skomplikowania rzeczonej przekładni zależny jest od konstrukcji naciągu, który szczegółowo omówimy w kolejnych działach naszej encyklopedii. Podzespół naciągu należy jeszcze uzupełnić o zapadkę oraz sprężynę zapadki. Ich zadanie polega na zabezpieczeniu przed niekontrolowanym ruchem wałka w momencie, gdy sprężyna jest już naciągnięta. W rzeczonym wałku ustalony jest wewnętrzny koniec sprężyny. Z kolei zewnętrzny zaczep usytuowany jest na ściance bębna i determinuje jego ruch. W taki oto sposób doszliśmy do przekładni napędu. Tworzy ją koło napędowe oraz zębnik minutowy. Ruch bębna powoduje jednocześnie ruch koła napędowego współpracującego z zębnikiem minutowym przekazującym energię do przekładni chodu oraz przekładni wskazań.

Przekładnia chodu: koło minutowe, zębnik pośredni, koło pośrednie, zębnik sekundowy, koło sekundowe, zębnik wychwytowy.

Przekładnia wskazań: ćwiertnik, koło zmianowe, zębnik zmianowy, koło godzinowe.

Zębnik minutowy ustalony jest w osi koła minutowego zazębiającego się z zębnikiem pośrednim. Z kolei na zębniku pośrednim zanitowane jest koło pośrednie współpracujące z zębnikiem sekundowym. W osi zębnika sekundowego znajduje się koło sekundowe, które porusza zębnik wychwytowy. Tutaj na chwilę zatrzymamy się, aby nawiązać do przekładni wskazań. Opis przekładni napędu oraz chodu dotyczy tego, co moglibyśmy zobaczyć od strony dekla gdyby mostki nic nie zasłaniały. Patrząc jednak od strony tarczy, zębnik minutowy przechodzi w oś minutową zakończoną ćwiertnikiem, który poprzez koło zmianowe i zębnik zmianowy porusza koło godzinowe. Natomiast na czopie zębnika sekundowego od strony tarczy osadzona jest wskazówka sekundowa. Pozostałe wskazówki osadzone są na ćwiertniku oraz tulejce koła godzinowego.

Wychwyt, regulator

Napęd za pośrednictwem przekładni napędu oraz przekładni chodu dostarcza energię do wychwytu, który pełni jedną z najistotniejszych ról w pomiarze czasu. Otóż wychwyt naprzemiennie zatrzymuje oraz zwalnia obroty ostatniego koła przekładni chodu, a wszystko odbywa się w ścisłym powiązaniu z pracą regulatora. Wychwyt ma więc do spełnienia dwojakie zadanie – jest przekaźnikiem impulsów energii z napędu umożliwiając tym samym działanie regulatora, a ponadto powstrzymuje mechanizm od ciągłej pracy (w sensie dosłownym). W osi zębnika wychwytowego ustalone jest koło wychwytowe, które za pośrednictwem palet osadzonych w kotwicy oraz przerzutnika i palca przerzutowego współpracuje z regulatorem (dotyczy wychwytów kotwicowych o czym dalej). Regulator natomiast jest sercem mechanizmu na który składa się koło balansowe, oś balansu, włos, pierścień włosa oraz klocek włosa.

foto: wikipedia
Foto: Wikipedia

Jest to rzecz jasna podstawowy opis konstrukcji, bo komplikacje typu tourbillon stanowią rozszerzenie zagadnienia i wchodzą w tematykę wielkich komplikacji. Z kolei w zegarach rolę regulatora pełni wahadło do którego krótko nawiążemy przy okazji opracowania poświęconego regulatorom. Dlaczego regulator jest sercem? Odpowiedź jest prosta – to właśnie regulator stanowi krytyczny element w realizacji podstawowej funkcji zegarka jaką jest precyzyjny pomiar czasu. Początkowy opis konstrukcji mechanizmu koncentrował uwagę w obrębie gromadzenia energii na poziomie napędu, a także jej dostarczania za pośrednictwem przekładni napędu oraz chodu do wychwytu i przekładni wskazań. Regulator niejako urealnia tę energię w postaci odczuć jakie towarzyszą użytkownikowi zegarka, gdy porównuje wskazania z godziną prezentowaną przez serwery czasu. Z wzorcową sytuacją mielibyśmy do czynienia wówczas, gdyby regulator w idealnie równych odstępach czasu za pośrednictwem wychwytu uwalniał przekładnię chodu powodując jednakowy obrót kół. Wówczas mówilibyśmy o izochronicznych wahnięciach koła balansowego. O tym dlaczego jest to trudne, a wręcz niemożliwe do osiągnięcia, przeczytacie w kolejnych częściach artykułu.

Mamy nadzieję, że udało nam się choć trochę zainteresować Was tematyką konstrukcji mechanizmów. Kolejne opracowania stanowią przejście od ogółu do szczegółu, w których tematyka zespołów zegarka mechanicznego zostanie rozszerzona obszernymi opisami z krótkim uwzględnieniem rysu historycznego.

Newsletter

Zapisz się za darmo i nie przegap najnowszych aktualności oraz recenzji ze świata zegarków

zamknij
SHOP.CH24.PL

Sklep CH24

W sklepie CH24 postawiliśmy przede wszystkim na popularne i lubiane produkty – narzędzia, paski czy albumy o zegarkach.
Gwarantujemy przy tym najwyższą jakość!

Przejdź na SHOP.CH24.PL

Zegarek Roku CH24

Zegarek Roku

Już od 15 lat przyznajemy najbardziej prestiżowe w Polsce nagrody dla najlepszych zegarków. Laureata w jednej z kategorii wybieracie również Wy – czytelnicy naszego magazynu.

Sprawdź nagrodzone zegarki!

Przejdź na zegarekroku.pl

Słownik pojęć
zegarmistrzowskich

Słownik pojęć zegarmistrzowskich

Wyjaśniamy pojęcia związane ze światem zegarków – zarówno te proste, jak i bardziej skomplikowane.

Aktualnie w słowniku pojęć zegarmistrzowskich CH24 znajduje się ponad 300 fraz.

Zobacz słownik

O CH24.PL

  • Redakcja
  • Reklama na stronie CH24.PL
  • W mediach
  • Kontakt
  • Polityka prywatności
  • Zasady korzystania z serwisu

Kategorie

  • Aukcje zegarków
  • Ciekawostki
  • Publikacje
  • Rankingi
  • Hands-On
  • Recenzje i testy zegarków
  • Wideo
  • Zegarki damskie

Zobacz także

  • Masz pytania? Zadaj je nam!
  • Encyklopedia wiedzy o zegarkach
  • Na co zwrócić uwagę przed zakupem
  • Jak powstają zegarki
  • Spotkania „Time To Meet”
  • Zegarek Roku

Dołącz do nas

  • Facebook
  • Instagram
  • X
  • Youtube

Aplikacja CH24

  • Pobierz aplikację – iOS
  • Pobierz aplikację – Android

Kontakt

GTK Kiełtyka Tomasz, ul. Zygmunta Starego 24A/8, 44-100 Gliwice.
tel. +48 (32) 750-08-16.
email: [email protected]
NIP: 631-189-87-10

Nazwy własne firm, produktów, instytucji, a także ich znaki towarowe są własnością tychże firm, podobnie jak materiały graficzne i filmowe wykorzystane w serwisie.
Wszystkie prawa zastrzeżone ©2009 - 2025 - CH24.PL ®
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies. dowiedz się więcej.