Dosłownie z greckiego znaczy „wskazówka”.
Pionowy słup ustawiony na równym, poziomym terenie wskazujący czas długością cienia. Pierwsi astronomowie w Egipcie, Babilonii, Chinach oraz Indiach na 2-3 tys. lat p.n.e. korzystali z kołka wbitego w ziemię, którego cień wyznaczał na ziemi odwzorowanie drogi Słońca na niebie.
W Egipcie rolę gnomona pełniły obeliski. Były to strzeliste i wysokie kolumny o przekroju kwadratowym wykute z jednego bloku kamiennego, zwężające się ku górze, zakończone ostrzem piramidalnym, polerowane i pokryte hieroglifami.
Gnomon stanowił bardzo niedokładny typ zegara słonecznego, którego jedynym poprawnym i pewnym wskazaniem było wyznaczenie cieniem południa ponieważ cień najkrótszy w ciągu dnia jest bez względu na porę roku.
Każdy zegar słoneczny poziomy z pionową wskazówką określa się gnomonem, jak również przyrząd astronomiczny do określania momentu południa i kierunku południka w danym miejscu według padającego cienia.